's-Heerenberg

's-Heerenberg is de hoofdplaats van de voormalige gemeente Bergh. De zuidgrens van de stad is teven de landsgrens met Duitsland.'s-Heerenberg telt ongeveer 8.000 inwoners. De plaatselijke uitspraak van de naam is Sirrebarg.

Geschiedenis

's-Heerenberg is ontstaan uit een nederzetting bij Huis Bergh, de residentie van de heren en graven van Bergh. De bouwgeschiedenis van Huis Bergh gaat terug tot de 13e eeuw. De onderkomens waarin de eerste bewoners woonden, werden kellen genoemd. De oudste straat van 's-Heerenberg, de Kellenstraat, herinnert hieraan.

De heren van Bergh lieten de stad ommuren. Daarbuiten werden grachten en wallen aangelegd die aansloten bij die van Huis Bergh. Op oude kaarten (zie hieronder) is te zien dat er (uiteindelijk) dubbele grachten lagen, zoals ook kasteel Nijerborch die had. In de omwalling waren twee poorten: de Oudste Poort in het zuidoosten en de Molenpoort in het noordoosten. Aan de westkant was er een uitgang vanuit Huis Bergh. De stadpoorten leven voort is de namen van de Oudste Poortstraat en de Molenpoortstraat. De Molenpoort(straat) verwijst naar de dwangmolen die Willem II van den Bergh rond 1440 even buiten de stad heeft laten bouwen. In 1570 is deze molen afgebrand, zodat hij alleen op de kaart uit 1560 staat.

Op 8 september 1379 verleende Willem I van den Bergh stadsrechten aan 's-Heerenberg. In 1979, 600 jaar later, werd dit feit groots gevierd.

De plattegrond van Jacob van Deventer uit 1560

Detail uit de atlas van Theodorus Bücker uit 1727. De kaart is ondersteboven afgebeeld, zodat het noorden boven is.

Gezicht op 's-Heerenberg

In de jaren 50 van de vorige eeuw

Luchtfoto 1978

Bezienswaardigheden

De stad 's-Heerenberg is interessant voor toeristen om te bezoeken. Er zijn diverse bezienswaardigheden.

Huis Bergh

Huis Bergh is het kasteel (een van de grootste van Nederland) waar de heren en graven van den Bergh zetelden. De kunstcollectie van het kasteel is voor een groot deel bijeengebracht door dr. Jan Herman van Heek, die het kasteel in 1912 heeft gekocht van de laatste graaf van Bergh. De collectie omvat onder meer een verzameling vroege Italiaanse meesters.

De Plantage

De Plantage is een parkbos, een soort bostuin, die aan het einde van de 18e eeuw is aangelegd aan de westzijde van Huis Bergh. Tussen de Plantage en de stadsomwalling (de Wal) staat de Kaatsbaan uit 1560, die vroeger gebruikt werd voor het vermaak van de hoge lieden. In 1943 is de Kaatsbaan omgebouwd tot vier woningen.

De Boetselaersborg

De Boetselaersborg is een klein kasteeltje aan het Kattenburg. Het behoort tot de bezittingen van Huis Bergh, en is van binnen helaas niet te bezichtigen.

Omgeving

Direct grenzend aan 's-Heerenberg ligt het heuvelachtige bosgebied Montferland (ook wel Bergherbos genoemd) met daarin de Motte Montferland. Het is een eeuwenoud stuwwallengebied dat veel natuurliefhebbers trekt.

Overige bezienswaardigheden

Een groot deel van het stadscentrum valt onder Monumentenzorg. Bezienswaardige gebouwen zijn onder meer De Munt en Het Gasthuis.

Het Stadsmuseum Bergh, gevestigd in het Joannes van Esserenhuis aan de Marktstraat, is sinds juli 2017 te bezoeken.

Aan het begin van de Oude Doetinchemseweg staat het monument uit 1948 voor de Berghse oorlogsslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Het Canadese kanon op de Bleek, onthuld in 2010, eert de Canadese troepen die Bergh begin april 1945 bevrijdden.

Enkele beeldbepalende plekken

Hieronder volgen enkele straten en plekken die medebepalend zijn voor het stadsbeeld van 's-Heerenberg.

Achter de Kom Achter 't Waterschap Autobahn Bidstraatje De Bleik Burgers Dierenpark 't Buukebuske Drilkoel

Duitsche Verel De Glei 't Goor De Hucht De Immenhorst Jöddestreûtje Kaatsbaan

Löveringsbos Olde voetbalveld Plantage Stadspark De Tuger De Wal Zandgat

Iets over het leven in's-Heerenberg

Carnaval

's-Heerenberg staat bekend om zijn carnaval, boven de rivieren is dit (samen met het Twentse Oldenzaal) "het Mekka van het carnaval". De diverse optochten zijn meer dan de moeite waard te bekijken. Tijdens carnaval heet 's-Heerenberg bekend onder de naam Waskuupstad.

Uitgaansleven

's-Heerenberg kent een levendig uitgaansleven voor een plaats van dergelijke grootte. Er zijn meerdere cafés en restaurants, en een enkel hotel te vinden.

Religie

De bevolking van 's-Heerenberg is overwegend rooms-katholiek (onkerkelijken niet meegerekend) met een kleine protestantse minderheid. Van 1799 tot 1842, in de tijd van de Hollandse Zending, was er in Huis Bergh een seminarie gevestigd.

De rooms-katholieke kerk is de Pancratiuskerk, die midden in het oude stadscentrum tegenover het oude stadhuis staat. Deze kerk van architect Alfred Tepe is een voorbeeld van neogotiek. De r.-k. Emmauskerk, in de jaren 1969–1970 gebouwd bij winkelcentrum De Bongerd, is in 2017 afgebroken. De protestantse gemeente gebruikt de de kerk naast de oprit naar Huis Bergh.

In het Patersklooster, gebouwd in 1910, hebben tot 1971 achtereenvolgens drie kloosterorden gewoond. De voormalige kloostertuin is nu het Stadspark, waar de fraaie Kruisweg van de jezuïeten bewonderd kan worden.

Onderwijs

's-Heerenberg heeft drie basisscholen:

• De r.-k. Mariabasisschool
• De r.-k. Galamaschool
• Openbare Bassischool 't Montferland

De categorie scholen 's-Heerenberg vermeldt ook de voormalige scholen in 's-Heerenberg.

Winkelaanbod

's-Heerenberg heeft een behoorlijk aanbod van winkels voor een plaats van deze grootte. Deze meeste winkels zijn uiteraard te vinden in het stadscentrum. Ook buiten het centrum zijn winkels te vinden, zoals onder andere in winkelcentrum De Bongerd. Verder is er de donderdag weekmarkt, die onder meer veel Duitsers trekt.

Openbaar Vervoer

's-Heerenberg is per bus te bereiken:

• vanuit Doetinchem met lijn 24 van Syntus. Reisplanner Syntus Gelderland
• vanuit Emmerik met de Duitse firma NIAG. Reisplanner Niag-online

Voor treinvervoer is 's-Heerenberg aangewezen op station Doetinchem en station Emmerich. In Doetinchem sluit buslijn 24 aan op de stoptreinen van Syntus naar Arnhem en Winterswijk. In Emmerik is er aansluiting op de stoptrein naar Duisburg en Düsseldorf.

Trivia

• Begin 20e eeuw begon slager Jan Burgers een dierentuin, Burgers Dierenpark.
• Het Afrika Museum, dat tegenwoordig in Berg en Dal is gevestigd, is begonnen in het voormalige klooster Don Rua in 's-Heerenberg. De toenmalige paters, die naar Afrika reisden, besloten een museum op te richten.
• Tot 1999 was Gouden Handen, eveneens gevestigd in het voormalige klooster, het grootste creativiteitencentrum ter wereld.
• Het boek Pim Pandoer en de Heks van 's-Heerenberg heeft bijgedragen aan de bekendheid van de stad.

Themanummers Old Ni-js

• Old Ni-js nr. 38: themanummer over de Pancratiuskerk
• Old Ni-js nr. 60: themanummer over het Patersklooster

Externe link

• 's-Heerenberg